TAΣΟΣ ΧΑΛΚΙΑΣ:Ο κορυφαίος λαλητής με το γκρενά γαρούφαλο...

Δέν ανήκει στη χορεία τών γνωστών λογοτεχνών ο Αρχίατρος κ. Κωνσταντίνος Ντούλας. Είναι ενας ΑΜΑΤΕUR!! Δέν γνωρίζομε τι εκέρδισε ή Ιατρική, αναμφισβήτητα όμως ή Λογοτεχνία εχασε από τό ξεστράτισμά του. Κάλλια αργά παρά ποτέ. Έρχεται από πέννα δεξιοτέχνη το παρακάτω κείμενο, όπως κι άλλα κείμενά του τά τελευταία χρόνια, πού έχουν ίδή το φώς στις τοπικές μας εφημερίδες καί καταπιάνονται μέ θέματα λαογραφικά καί παραδοσιακά.

Καί δίκαια είναι αφιερωμένο στον πρώτολαλητή μας, τον Τάσο Χαλκιά...

Είχε άνάψει συζήτηση εδώ καί πενήντα χρόνια αν οι λαϊκοί όργανοπαίχτες συνετέλεσαν στη διάσωση τού δημοτικού τραγουδιού. Καί άκούστηκαν διάφορες γνώμες υπέρ καί κατά. Σήμερα είναι κατασταλαγμένες πιά οί απόψεις, πώς το Δημοτικό τραγούδι μετοχετεύτηκε διά μέσου τών λαϊκών οργάνων άπό γενεά σέ γενεά κατά τα διάστημα τών αιώνων καί έφτασε ώς εμάς, άλλοιώς θά είχαμε μόνο σπαράγματα, όπως τής δημοτικής πεζογραφίας. Χάρις στο μέλος, στον ήχο, στο μέτρο, εγινε ή απομνημόνευσή του καί ή τελική του διάσωση. Όφείλεται τιμή καί έπαινος στούς αφανείς όργανοπαίχτες, πού πολλούς άπ αυτούς ή φήμη ξεχώρισε άπό την ανώνυμη συντεχνία καί τούς περιέβαλε μέ αγάπη.

α.χ.μ.

***

'Ένα γκρενά γαρούφαλο φιγουράρει στην καρδιά του Τάσου Χαλκιά. Δέν είναι πορφυρό νά επιδεικνύει μέ υπεροψία τή φανταχτερή του λάμψι. Δέν είναι λευκό νάχη τή χάρη ενός φτερού περιστεριού, μιας πεταλούδας, τήν αβρότητα ενός κρίνου. Είναι γκρενά. Λες κι’ είναι ραντισμένο μέ τό αιμα τής καρδιάς του, μέ αίμα πού στέγνωσε…

Ο Τάσος Χαλκιάς σόλο κλαρίνο-Ηπειρώτικη βραδυά 17 Μαΐου 1979

Τον έχουμε εδώ άντίκρυ μας στο καφενείο τών μουσικών υστέρα από πολλά, πάρα πολλά χρόνια, πού δέν ανταμώσαμε. Όρθή, ψηλή, γεροδεμένη ακόμα δρυς όπως τότε. Ό χρόνος μόνο όργωσε μέ τ’ αλέτρι του κάμποσες ασήμαντες χαρακιές στο πρόσωπό του. Τίποτε άλλο. Στήν όψη του είναι, περιχυμένη μια αόρατη χαραυγή ενός κρυφού ψυχικού πόνου καί ή χαρακτηριστική μελαχροινάδα τών παληών λαλητάδων, πού καλλιεργούσαν στ’ ανθοκήπια τής καρδιάς των, τό δημοτικό Ηπειρωτικό τραγούδι...

Τολμήσαμε να σιμώσουμε μέ προσοχή τούτο τό ματωμένο γαρούφαλο. Του ρίχνουμε έρευνητικές ματιές και πασκίζουμε νά τό ψαύσουμε μέ τήν άκρια τών δαχτύλων. Από τούτο τό αποξηραμένο άνθος πηγάζουν, σαν από κάποια αστείρευτη νεροσυρμή, λυγμοί, άναφυλλητά, αναστεναγμοί καί κάπου κάπου κανένα γοερό κλάμα πού τό δάκρυ του σταλάζει από τό χωνί του κλαρίνου.

Ποιά νάναι αυτή ή ακένωτη νερομάνα απ’ όπου αντλεί ό Χαλκιάς τά πονεμένα Ηπειρωτικά τραγούδια καί ιδίως τά μοιρολόγια τους; Σίγουρα είναι τά άπειρα δημοτικά τραγούδια τής Ηπείρου, πού άνθισαν στήν Ηπειρωτική ψυχή, έχοντας γιά λίπασμα τον πόνο τής ξενητειάς.

Είναι όμως καί κάτι άλλο. Είναι καί μιά άλλη αόρατη πηγή, μιά κρυφή πληγή, πού σάν αόρατος ενισχυτής πολλαπλασιάζει σέ βάθος και πλάτος αυτόν τον άνεπανάληπτο καημό, πού αναδύεται από τό κλαρίνο του. Είναι μιά θλιβερή ιστορία τής ζωής του. ’Άν ζουσεν ό Σαίξπηρ θά τήν έκανε σενάριο σε μιά τραγωδία του...

Ώραίος κι’ εύσταλής τότε νέος, τό 1937, φορώντας γύρω από τό μέτωπό του ένα εύοσμο στεφάνι από είκοσιτρία τριαντάφυλλα (όσα τά χρόνια του), έπισκέπτης στο χωριό μου, τό Γραμμένο, αγάπησε ενα νέο καί ώραίο μανουσάκι, τή Χριστίνα, μοναχοκόρη του Άλέξη Ζούμπα, [1] πού ήταν τότε, κατά πώς μολογανε, τό πρώτο γλυκόλαλο βιολί του καιρού του. Λάλαγε γιά τούς ξενητεμένους Ήπειρώτες στήν Αμερική, απ' όπου δέν ξαναγύρισε.

Στήν Κρετσούνιστα — σήμερα Δεσποτικό — λάλησαν στο γάμο του οί συνάδελφοί του:

Κίνα δέντρο κίνα

κίνα κυπαρίσσι

γιά νά βρης τή λεύκα...

Μέ τό κλαρίνο του — λάλαγε από 13 χρονών — έπαιζε μέ τό τακίμι του στά γιορτάσια, στά πανηγύρια, στά πασκαλόγιορτα, σέ Γιαννιώτικα γλέντια:

Χαλασιά σ’ καραμπεριά 

πού γλεντάς χωρίς παρά 

χαλασιά σ’ καραμπεριά 

μέ τά ζέφκια τά πολλά...

Αγώνας τότε σκληρός γιά τό πλαστάρι. Μιά μέρα όμως χινοπωριάτικη σώπασαν οί ήχοι τών βιολιών καί χάθηκαν στά βάθη τών μακρυνών οριζόντων. Τά ’διωξεν ή στριγγιά σειρήνα του πολέμου του ’40.

Φεύγοντας ό Τάσος γιά τό μέτωπο έκλεισε στά στιβαρά του μπράτσα γιά λίγα μόνο λεπτά τή Χριστίνα καί τά δυο μαξούμια, τό ενα δυόμισυ χρονών, τό άλλο χρονιάρικο καί πήρε τ’ άρωμά τους. Γυρίζει τό Γενάρη τού ’41 στά Γιάννινα και νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο μέ τραύμα στο πόδι.

Ή αδυσώπητη όμως μοίρα του ολέθρου τεντώνει τό δεξί της χέρι και μέ 'τό δείχτη δείχνει ενα φτωχό σπίτι στά Ζευγάρια, στά Γιάννινα. Εκεί. Στις 17 τού Φλεβάρη ή βόμβα από τό εχθρικό άεροπλάνο δέ λάθεψε νά βρή τό στόχο της. Τό φτωχό σπίτι γίνεται ένας σωρός από ερείπια. Καταθλιπτική σιγή επικάθεται έκεί. Μοιάζει σάν τον περίφημο πίνακα του Πικασό, τον εμπνευσμένο άπό τον εμφύλιο 'Ισπανικό πό¬λεμο, τή «Γκουέρνικα»...

Τά μικρά χεράκια τών μαξουμιών βρέθηκαν σφηνωμένα στούς κόρφους τής μάνας. Τά κεφαλάκια βουβά ήταν ραντισμένα μέ τό πορφυρό μητρικό αίμα. Τούτες οί μικρές καί μεγάλες ανθρώπινες σάρκες γένηκαν καθές λέει ό Λόρκα στο «Ματωμένο Γάμο», μιά αγκαλιά ξερά λουλούδια... Ανάλαφρο φορτίο γιά τούς νεκροκουβαλητές τούτο τό τριπλό λείψανο.

Κούτσα - κούτσα ό τραγικός πατέρας πορεύεται στο νεκροταφείο. Δέν πήρε τό κλαρίνο του νά λαλήση τό μοιρολόι τής Μαργιόλως. Βογγάει ψιθυρίζοντας:

Σήκω Χριστίνα άπό τή γη 

κι άπό το μαύρο χώμα, 

κάνε τά νύχια σου τσαπιά 

τις άπαλάμες φτυάρια...

Ό βόγγος όμως αυτός δέν ήταν βολετό νά φτάση ώς ψηλά στον ουρανό, όπου τά μαξούμια ντύθηκαν αγγελικά φτερά κι’ ή μάνα τους τά προσέχει μπάς και — καθώς σεργιανούν πηδώντας άπό σύννεφο σέ σύννεφο — περδικλωθούν καί πέσουν στή γή καί σκοτωθούν...

"Ως εδώ. Ή δρυς λυγίζει, χτυπάει μέ τά μαγικά του δάχτυλα τό τραπέζι καί στρέφει τό πρόσωπό του στήν άλλη μεριά. Είπα μέσα μου τούς στίχους του Σολωμού:

Μή γέρνεις στήν άλλη 

μεριά το κεφάλι 

τά μάτια μή κλείς...

Μή ταλαιπωρείς Τάσο τήν καρδιά σου, πού παραπάτησε κάποτε. Τούτο είναι τό γκρενά σου γαρούφαλλο. Δέν τελειώσαμε όμως εδώ. θά ίδουμε μιάν άλλη φορά, κι’ ανθισμένα παρτέρια στή στράτα τής ζωής σου, τήν εύτυχισμένη.

Κ. ΝΤΟΥΛΑΣ

Πηγή: Δελτίον "ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ"-Τεύχος 36-Ιούνιος 79

[1]: ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ:Για τον Αλέξη Ζούμπα δες ΕΔΩ

***